สารจากผู้อำนวยการสำนักงานการวิจัยแห่งชาติ

การอนุรักษ์พันธุกรรมพืช เริ่มมาจากพระราชกระแสของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๙ เมื่อปี พ.ศ.๒๕๒๘ ให้อนุรักษ์ต้นขนุนหลังพระตำหนักไพศาลทักษิณ ในพระบรมมหาราชวัง โดยวิธีการเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อ ที่อาคารห้องปฏิบัติการเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อพืชที่โครงการส่วนพระองค์ฯ สวนจิตรลดา จากความสำเร็จของการเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อเพื่อขยายพันธุ์ขนุนไพศาลทักษิณ นำไปสู่การพัฒนาเทคโนโลยีการเก็บรักษาพันธุกรรมของพืชเอกลักษณ์ในสภาวะปลอดเชื้อในอุณหภูมิต่ำ เพื่อให้สามารถนำมาใช้ประโยชน์ได้ในอนาคต

เมื่อเดือนมิถุนายน พ.ศ. ๒๕๓๕ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารีทรงมีพระราชดำริให้จัดตั้งโครงการอนุรักษ์พันธุกรรมพืชอันเนื่องมาจากพระราชดำริ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี (อพ.สธ) ขึ้น โดยมีเป้าหมายเพื่ออนุรักษ์และพัฒนาทรัพยากรพันธุกรรมพืชให้เกิดประโยชน์กับมหาชนชาวไทย ทั้งพืชสายพันธุ์หายาก เช่น ทุเรียนสายพันธุ์ดั้งเดิม พืชพรรณตามเกาะต่างๆ รวมทั้งพระราชทานแนวทาง การสอนและอบรมให้เด็กมีจิตสำนึกในการอนุรักษ์พันธุกรรมพืช ด้านสวนพฤกษศาสตร์โรงเรียน ทรงมีพระราชดำริให้จัดทำศูนย์ข้อมูลพันธุกรรมพืช เพื่อการค้นคว้าและอ้างอิงได้

จากพระราโชวาทสู่การปฏิบัติ สำนักงานการวิจัยแห่งชาติ (วช.) ในฐานะที่เป็นหน่วยงานร่วมสนองพระราชดำริโครงการอนุรักษ์พันธุกรรมพืชอันเนื่องมาจากพระราชดำริสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี (อพ.สธ.-วช.) ได้ร่วมสนองพระราชดำริตั้งแต่ปี พ.ศ. ๒๕๓๕ อย่างต่อเนื่องจนถึงปัจจุบันเป็นเวลากว่า ๓๐ ปี โดย วช. ได้ให้การสนับสนุนเชิงวิชาการในโครงการ อพ.สธ. มาโดยตลอด เช่น การสนับสนุนทุนวิจัยเพื่อการศึกษาด้านการอนุรักษ์พันธุกรรมพืช การจัดทำเอกสารเผยแพร่ รวมถึงการเข้าร่วมเป็นคณะทำงานจัดทำแผนแม่บท อพ.สธ. โดยอยู่ในกลุ่ม G7 กลุ่มนโยบายในเรื่องของทรัพยากร การนำงานวิจัยและนวัตกรรมที่สอดคล้องกับแผนแม่บทเข้าร่วมในการจัดแสดงนิทรรศการในการประชุมวิชาการนิทรรศการในโครงการอนุรักษ์พันธุกรรมพืชอันเนื่องมาจากพระราชดำริ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯสยามบรมราชกุมารี มาอย่างต่อเนื่อง

ในปี พ.ศ. ๒๕๖๗ วช. ได้จัดทำเว็บไซต์ อพ.สธ.-วช. (www.rspg.nrct.go.th) เพื่อเฉลิมพระเกียรติ ๖๙ พรรษาองค์สมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกมารี นอกจากนี้ยังหนึ่งเป็นช่องทางการสร้างเครือข่ายการอนุรักษ์พันธุกรรมพืช การให้ความรู้ทางด้านวิชาการ สร้างฐานข้อมูลวิจัยของพืชอนุรักษ์ สนับสนุนโครงการสวนพฤกษศาสตร์โรงเรียน และเป็นการเผยแพร่ประชาสัมพันธ์การดำเนินงานของ อพ.สธ.-วช. ซึ่งจะเป็นประโยชน์ต่อนักวิจัย นักวิชาการ และผู้ที่สนใจนำองค์ความรู้จากการวิจัยนี้ไปประยุกต์ใช้ในการอนุรักษ์พันธุกรรมพืชของไทยอย่างยั่งยืนต่อไป

ดร.วิภารัตน์ ดีอ่อง
ผู้อำนวยการสำนักงานการวิจัยแห่งชาติ